راشد خټك او طائر Úلاند دوه Ø¯Ø§Ø³Û Ù†ÙˆÙŠ شاعران دي، Ú†Û Ø¯ دوى په Ù…ÙˆØ¬ÙˆØ¯Ú«Û ÙƒÛ Ø¯ غزل د راتلونكي سبا نه د بÚÙ† ÙƒÛØ¯Ùˆ جواز نه Ù¾Ø§ØªÛ ÙƒÛÚ–ÙŠ. دوى دواړو خپل غزل لپاره هغه اسلوب غوره ګڼلي دي كوم، Ú†Û Ø¯ روايتي غزل د Ø§ÙØ³Ù„وب او د ترقي پسند سوچ په اشتراك Ø±Ø§Ù¼ÙˆÙƒÛØ¯Ù„ÙŠ دي Ø²Ú“Û Ù„Ù‡Ø¬Ù‡ ÙƒÛ Ù†ÙˆÙ‰ مضمون راپيدا كولو نه د شاعر د تخليقي انهماك اندازه په ÚšÙ‡ توګه ÙƒÛØ¯Ø§Ù‰ شي او دا ښايي، Ú†Û Ø¯ اسلوب د خارجي Ù…Ø®Û ÙŠØ¹Ù†Û Ù„ÙØ¸ÙŠØ§Øª په ÚØ§Ù‰ د شاعر زړه د راښكون په نوي مضمون ÙƒÛ Ø¯ خيال د ارتكاز د بدلون په Ù†ÙƒØªÛ Ø¯Ù‰. راشد خټك Ø¯Ø§Ø³Û ØºØ²Ù„ Ú«Ùˆ دى، Ú†Û Ù‡ØºÙ‡ د خپل ترقي پسند سوچ Ùˆ Ùكر لپاره مثالي نمونه سي٠الرØÙ…ان سيلم ګرÚولى، خو Ø¯Û Ø³Ø±Ù‡ سره تر Ú‰ÛØ±Ù‡ ØØ¯Ù‡ ÙŠÛ Ø¯ غني خان نه هم Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ ÙƒÚ“Û Ø¯Ù‡. دغه Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ په اعتقاداتي اړخ د غني خان سرمست او Ø¨Û Ø¨Ø§Ùƒ شاعرانه تنقيد دى لكه.
جنت په خوب ÙƒÛ ÙˆÙŠÙ†Ù…Ù‡ Ø¨Ø±Ø¨Ù†Ú‰Û ØÙˆØ±Û وينم
هم خداى Ù¾ÙƒÛ Ø§ÙˆØ³ÛÚ–ÙŠ هم شيطان لرم په زړه ÙƒÛ
Ú†Û Ø·Ù„Ø¨ د دواړو يو دى، نو بيا زه Ú…Ù†Ú«Ù‡ ÙƒØ§ÙØ± شوم
ملا ته كه قرآن ګوري زه هم مخ دجانان ګورم
ملا ØµØ§ØØ¨Ù‡ وايه دا ثواب دى كه ګناه ده
ماښام Ù…Û Ø±ÙˆÚ˜Ù‡ ماتى وي اكثر په ميكده ÙƒÛ
د غني خان دغه سرمست Ùكر ÚØ§Ù‰ په ÚØ§Ù‰ د راشد خټك غزل ÙƒÛ Ù„ÙŠØ¯Ù„Ù‰ ÙƒÛÚ–ÙŠØŒ خو د غني خان نه زياته Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ هغه د سي٠الرØÙ…ان سليم د غزل نه ÙƒÚ“Û Ø¯Ù‡ØŒ نه صر٠د لب Ùˆ Ù„Ù‡Ø¬Û Ù¾Ù‡ ØÙˆØ§Ù„ه، Ø¨Ù„ÙƒÛ Ø¯ مضمون او موضوع په ØÙˆØ§Ù„Ù‡ هم خصوصيات خمريات ÙƒÛ Ù‡ØºÙ‡ د سليم د غزل اØÙŠØ§Ø¡ ÙƒÚ“Û Ø¯Ù‡ د سي٠الرØÙ…ان سليم پښتو غزل ته د ټولو نه لويه بخښنه دا وه، Ú†Û Ù‡ØºÙ‡ دى د ÙØ§Ø±Ø³ÙŠ Ø§Ù…ÙŠØ² لب Ùˆ لهجه نه راخلاص ÙƒÚ“Ù‡ او Ù¼ÙƒØ³Ø§Ù„Û Ú˜Ø¨Û ØªÙ‡ ÙŠÛ Ù†Ú–Ø¯Û ÙƒÚ“Ù‡ او د پښتو Ú˜Ø¨Û Ø±ÙˆØ²Ù…Ø±Ù‡ مقوله او Ù…ØØ§ÙˆØ±Ù‡ ÙŠÛ Ú‰ÛØ±Ù‡ په ÙØ·Ø±ÙŠ ØªÙˆÚ«Ù‡ غزل ته راوړه. دغه كار د ØÙ…زه شينواري او د سمندرخان سمندر ØºÙˆÙ†Ø¯Û ØºØ²Ù„ ليكونكيو هم نه Ùˆ كړى، Ú†Û Ø¯ هغه نه لوى تخليق كاران ګڼلى شوي دي خصوصاً بيا ØÙ…زه شينوارى، Ú†Û Ù¾ÚšØªÙˆ غزل ته ÙŠÛ Ø¯ اÙلاطوني پښتو نيت تجريدي تصور هم وركړى د غني خان شاعري د سكه بند Ùقهي تصوراتو خلا٠يوه وجداني چغه ده، نو د سليم غزل ددغه تصوراتو خلا٠يو مادي نقطه نظر Ùˆ. راشد خټك دا Ù‡Ú…Ù‡ ÙƒÚ“ÛØŒ Ú†Û Ø¯ØºÙ‡ دواړه Ùكرونه خپل غزل ÙƒÛ ØªØ± خپله وسه Ù¾ÙˆØ±Û Ø±Ø§ÙˆÙ„ÙŠ او په Ø¯Û Ù‡Ú…Ù‡ ÙƒÛ Ù…ÙˆÚ–Ù‡ هغه ته ناكام هم نه شو وئيلى.
زه، Ú†Û Ù‡Ù…Øª ÙƒØ§ÙØ± ÙƒÛØ¯Ùˆ ته وكړم
Ù‡Ø³Û Ù†Ø§ØÙ‚ Ù…Û Ø¯Ø§ خدايان ويروي
زموږ د غريبانو ارمانونه Ù¾ÙƒÛ Ø³ÙˆØ²ÙŠ
Ú†Û Ø¯Û Ù¾ÙˆØ±Û Ù…ØÙ„ ÙƒÛ Ø¯ بادار Ú‰ÙŠÙˆÛ Ø¨Ù„ÛÚ–ÙŠ
هر Ú…Ùˆ كه زر دار Ù…Û Ú˜Ø¨Ù‡ غوڅه ÙƒÚ“Ù‡
اوس ØªØ±Û Ø§Ù†ØªÙ‚Ø§Ù… په قلم اخلمه
زموږه په سرو وينو ÙŠÛ Ø§ÙˆØ¯Ø³ ÙƒÚ“Ù‰ لمانÚÙ‡ ته
ملګرو Ø¯Û Ù…Ù„Ø§ ته، خو امام ويلى نه شم
د Ù…ØØ´Ø± نه ÙˆÛØ±Ù‡ نه كوم واعظه
ستا همسا او ستا تسپو ÚÙŠÙ†Û ÙˆÛØ±ÛÚ–Ù…
مرګ قبرعذاب په ميكده ÙƒÛ Ø´ÙŠØ®Ù‡ مه Ú†ÙŠÚ“Ù‡
دلته خو اوبه د ژوندانه زما په لاس ÙƒÛ Ø¯ÙŠ
بيګاه د Ù…ØØªØ³Ø¨ لاس ÙƒÛ Ø§ÙˆØ¨Û€ ÙˆÛ ÙƒÙ‡ شراب Ùˆ
رندان او ساقي پرÛږدئ جامونه وپوښتئ
په څكلو ÙŠÛ Ø¯Ø§ ورانه دنيا سم جنت جنت شي
هرخم ÙƒÛ Ø¯Ù‰ موجود ØÙˆØ¶ كوثر په ميكده ÙƒÛ
زما مغرور او ليونى Ø³Ø±Ø³Ø¬Ø¯Û Ù†Ù‡ Ù¾Ûژني
خو دا واړه واړه خدايان Ø±Ø§Ø¨Ø§Ù†Ø¯Û Ø²ÙˆØ± لګوي
Ù„Ø§Ø±Û Ø¯ سپرلي د قاÙلو كله تړلى شي
ګوره، Ú†Û Ø¨Ù„Ø¨Ù„Û ÙƒÚ“Ù‡ چغار ګلونه Ùˆ شينده
Ø¯Û Ø¢Ø²Ø§Ø¯Û Ù„Ù‡ قسما قسم Ø²ÙˆÙ„Ù†Û Ø¬ÙˆÚ“Û Ø¯ÙŠ
چا Ù¾Ø±Û Ø¯ ÙƒÙØ± نامه Ø§ÙŠÚšÛ Ú†Ø§ اسلام اخيستى
كله ÙŠÛ Ø±Ø¯ كله Ø¯ÙØ§Ø¹ كومه
مينه Ø¯Û Ù†Ù‡ ده ÙلسÙÙ‡ ØºÙˆÙ†Ø¯Û Ø´ÙˆÙ‡
د هر يو شاعر شاعرانه واردات ÙƒÛ Ø¯ Ùكر كوم يو خاص اړخ سره زړه راښكون ليدلى ÙƒÛÚ–ÙŠ Ø¯Û Ù†Ù‡ اكثر خبط٠مضمون (Monemenia) هم جوړ شي لكه د ØÙ…زه شينواري غزل ÙƒÛ Ø¯ Ù¾ÚšØªÙ†Û Ø³ØªØ±Ú«Û Ù¾ÚšØªÙ†Û ÙˆØ±ÙŠÚÛ Ù¾ÚšØªÙ†Û Ù¾ÚšÛ Ø§Ùˆ Ù¾ÚšØªÙ†Û Ù¾ÙˆÙ†Ø¯Û Ø¯ØºÙ‡ قسمه خبط مضمون دى د راشد خټك غزل ÙƒÛ Ø¯ØºÙ‡ قسمه Ø±Ø¬ØØ§Ù† Ø®Ùمريات سره د هغه زړه راښكون ښكاري، خو له ÚšÙ‡ مرغه هغه لا تر اوسه د هغه تكرار نه دى ښكار شوى Ú†Û Ù„ÙˆØ³ØªÙˆÙ†ÙƒÙŠ ØªØ±Û Ø§Ù„Ø±Ø¬Ùƒ يا ØØ³Ø§Ø³ÙŠØª ولري، Ø¨Ù„ÙƒÛ Ø¯ Ø®Ùمريات په ØÙˆØ§Ù„Ù‡ نوى مضمون پيدا كولو ÙƒÛ Ù‡ØºÙ‡ د اردو نوموړى غزل بول شاعر رياض خيرآبادي ØºÙˆÙ†Ø¯Û ØÙŠØ±Øª انګيز صلاØÙŠØª لري:
توبه ميرى جام سكن جام ميرا توبه شكن
Ø³Ø§Ù…Ù†Û Ú‰Ù‡ÙŠØ± Ù‡Û Ù¼ÙˆÙ¼Û Ù‡ÙˆØ¦Û Ù¾ÙŠÙ…Ø§Ù†ÙˆÚ¼ ÙƒÛ
Ù…Ø±Ú«Ø¦Û Ù¾Ø± بهى تعلق Ù‡Û Ø¬Ùˆ Ù…ÙŠØ®Ø§Ù†Û Ø³Û
Ù…ÙŠØ±Û ØØµÛ كى چهلك جاتى Ù‡Û Ù¾ÙŠÙ…Ø§Ù†Û Ø³Û
توبه Ø³Û Ù…ÙŠØ±Ù‰ بوتل اچهى
جب ټوټى Ù‡Û Ø¬Ø§Ù… هوګئ
Ø®Ùمريات د غزل د روايت يوه مهمه برخه ده او Ø¯Û ÙƒÛ Ø²ÙŠØ§Øª له شيخ او زاهد سره Ú†ÙŠÚ“ چاړ ÙƒÛÚ–ÙŠ.
پخوا به غزل ÙƒÛ Ø¯ Ø®Ùمريات تناظر ÙƒÛ Ø¯ مذهبيات پرعكس خبره وه، Ú†Û Ù¾Ù‡ اصل ÙƒÛ Ø¯ عرب تسلط خلا٠د ايراني ذهنيت شديد Ø§ØØªØ¬Ø§Ø¬ Ùˆ د قادسيه په ډاګ بائيلي جنګ، Ú†Û ÙƒÙ„Ù‡ د ايران باطني ØªØØ±ÙŠÙƒÙˆÙ†Ùˆ په لارو شعر Ùˆ شاعر ته راوړو، نو لومړي سر ÙƒÛ Ø¯ شيخ، ملا، زاهد، Ù†Ø§ØµØØŒ واعظ، قاضي، Ù…ØØªØ³Ø¨ وغيره رياكاري او د قول Ùˆ ÙØ¹Ù„ تضاد Ø´Ø§Ø¹Ø±Û ÙƒÛ Ø¯ تنقيد Ù…ØÙˆØ± وګرÚÛØ¯Ù‡ ÙˆØ±Ù¾Ø³Û ÙˆØ±Ùˆ ورو خبره د مذهب نه دين ته ولاړه او د اسلام په بنيادي اعتقاداتو او اركانو Ù¾ÙˆØ±Û Ù‡Ù… Ù¼ÙˆÙ‚Û Ù…Ø³Ø®Ø±Û Ø´Ø±ÙˆØ¹ Ø´ÙˆÛ Ø§Ùˆ Ø¯Û Ø¹Ù…Ù„ ÙƒÛ Ø¯ تصو٠سياق Ùˆ سباق لوړ كردارترسره ÙƒÚ“.
تر Ø¯ÛØŒ Ú†Û Ø¯ ډاكټر اقبال لاهوري ØºÙˆÙ†Ø¯Û Ø°Ù‡ÙŠÙ† سړى هم وويل، Ú†Û Ø¯ قيامت په ÙˆØ±Ú Ø¨Ù‡ زما جنون د يزدان ګريوان شلوي يزدان د اقبال Ø´Ø§Ø¹Ø±Û ÙƒÛ Ø¯ ØÙ‚ تعالى متراد٠دى كه Ú…Ù‡ هم دا د اهريمن مقابله ÙƒÛ Ø¯ ØÙ‚ تعالى مظهر دى خپله ØÙ‚ تعالى نه دى. ترقي پسند ØªØØ±ÙŠÙƒ له رويه د ملائيت Ø®Ù„Ø§Ù Ø®Ø¨Ø±Û Ø§Ùˆ غندنه ÙƒÛ ÙŠÙˆ ÚÙ„ بيا شاليد بدل شو، اوس ملائيت د ريا ÙƒØ§Ø±Û Ø§Ùˆ د قول Ùˆ ÙØ¹Ù„ خلا٠د عوام الناس د Ø§Ø³ØªØØµØ§Ù„Û Ù¼ÙˆÙ„Ù‰ د يو اهم ترين عنصر په توګه Ø±Ø§Ù…Ù†ÚØªÙ‡ شو Ø¯Û Ù…Ø¹Ù†Ùˆ ÙƒÛ ØªØ±Ù‚ÙŠ پسند ØªØØ±ÙŠÙƒ د تصو٠د ØªØØ±ÙŠÙƒ نه غوره و، Ú†Û Ø¯ كونين Ú«ÙˆÙ„Û ÙŠÛ Ø¯ Ø´ÙƒØ±Û Ù¾Ù‡ شكل ÙƒÛ Ù†Ù‡ ده وركړÛ. Ø¯Û ÙƒÛ Ù‡ÛÚ… شك نشته دى، Ú†Û Ø±Ø§Ø´Ø¯Ø®Ù¼Ùƒ په لب Ùˆ لهجه او تر Ú‰ÛØ±Ù‡ ØØ¯Ù‡ موضوعات ÙƒÛ Ø®ØµÙˆØµØ§Ù‹ د سي٠الرØÙ…ان سليم او په ØªÛØ±Ù‡ ØªÛØ±Ù‡ د غني خان مثيل دى، خو كه دده غزل ته وكتلى شي، نو Ø¯Û ÙƒÛ Ù¼ÙˆÙ„Ù†ÙŠØ² شاليد د يو Ø¨Û Ú†ÙŠÙ†Ù‡ سړى ذهنيت ښكاري، Ú†Û Ø¯ نوي دور لاسته راوړنو، Ø§Ù†ÙƒØ´Ø§ÙØ§ØªÙˆ او نظرياتو تشكيك سره مخ ÙƒÚ“Ù‰ دى دغه تشكيك پښتو غزل ÙƒÛ ØºØ§Ù„Ø¨Ø§Ù‹ لومړى ÚÙ„ د Ø§Ø´Ø±Ù Ù…ÙØªÙˆÙ† په ØÙˆØ§Ù„Ù‡ رادننه شوى، غني خان صوÙÙŠ وجودي يا وجودي صوÙÙŠ ښكاري د هغه جنګ دين مذهب سره تړلى شوى هغه هريت سره دى كوم ته، Ú†Û Ù…Ù„Ø§Ø¦ÙŠØª در اصل د خداى ÚØ§Ù‰ وركړى دى او د ÙŠÙˆÛ Ø¯Ù‡Ø´ØªÙ†Ø§ÙƒÛ Ø§Ùˆ ÙˆØØ´ØªÙ†Ø§ÙƒÛ ÙØ¶Ø§ جوړولو ÙƒÛ ÙŠÛ Ù¾ÙƒØ§Ø± راولي لكه يو شاعر، Ú†Û ÙˆÙˆÙŠÙ„Û:
د Ù„ÙˆÚ–Û ØªÙ†Ø¯Û Ø§Ùˆ دهشت ÙƒÙنجيانÛ
مـلا سره ÙˆÛ Ø¯ جــنت ÙƒÙنــجيــانÛ
او سي٠الرØÙ…ان سليم دغه ملائيت د دټولنيز زبيښاك په Ù¾Ú¼Ù‡ رد كوي د هغه Ø´Ø§Ø¹Ø±Û ÙƒÛ Ù‡Ù… تشكيك او Ø§Ù„ØØ§Ø¯ ته توجه نشته دى. د دوى مقابله ÙƒÛ Ø±Ø§Ø´Ø¯ خټك د يو روماني ترقي پسند ØºÙˆÙ†Ø¯Û ØªØ± Ú…Ù‡ ØØ¯Ù‡ دهريت ته مائل ښكاري، خو دا هم ÙƒÛØ¯Ù‰ شي، Ú†Û Ù¾Ù‡ Ø¯Û ØÙˆØ§Ù„Ù‡ د غني خان د مست او Ø¨Û Ø¨Ø§Ùƒ انداز بيان ÙƒÛ Ø¯ زړه راښكون له كبله يواÚÛ Ø¯ شاعرانه ØÙسن ÙƒÛ Ø¯Ù‡ د هريت دغه Ú…ÛØ±Ù‡ د هغه Ø´Ø§Ø¹Ø±Û ÙƒÛ Ø¨Ø±ÛÚšÛØ¯Ù„Ù‰ وي، خو په هر ØØ§Ù„ پښتو غزل ÙƒÛ Ø±Ø§Ø´Ø¯Ø®Ù¼Ùƒ هغه شاعر ښكاري، Ú†Û Ø¯ غني او سليم د شاعر تر منÚÙ‡ تړون راولي زما په خيال په Ø¯Û ØÙˆØ§Ù„Ù‡ د هغه شعر Ø³ÙØ± كامياب روان دى، Úكه Ú†Û Ù‡ØºÙ‡ ناقل نه مثيل دى او مثيل هميشه د كوم Ùكري مكتب اØÙŠØ§Ø¡ ÙƒÛ ØªØ®Ù„ÙŠÙ‚ÙŠ كردار لوبوي راشدخټك كه غني خان او سي٠الرØÙ…ان سليم د Ùكري Ú«Ù¼Û Ø§Ø®Ø³ØªÙ†Û Ù„Ù¾Ø§Ø±Ù‡ غوره كړى، نو طائرÚلاند په Ø¯Û ØÙˆØ§Ù„Ù‡ رØÙ…ت شاه سايل او درويش درانى د توجه ÙˆÚ“ ګرÚولي دي د درويش دراني غزل Ú…Ù‡ دى؟ خو د Ø§ÙØºØ§Ù†Ø³ØªØ§Ù† د اليمه د يو عين ګواه تخليقي شهادت دى، Ú†Û Ø¯ØºÙ‡ الميه ÙŠÛ Ù„ÙŠØ¯Ù„Û ÙƒØªÙ„Û Ø§Ùˆ بيا ÙŠÛ ÙˆØ±ØªÙ‡ د خپل Ø§ØØ³Ø§Ø³ او Ø¬Ø°Ø¨Û Ø´Ø§Ø¹Ø±Ø§Ù†Ù‡ ژبه ÙˆØ±ÙƒÚ“Û Ø¯Ù‡ØŒ نو طائرÚلاند هم درويش دراني غزل په Ø¯Û ØÙˆØ§Ù„Ù‡ ÚØ§Ù† له د بل ليتكي مثال ګرÚولى او رڼا ØªØ±Û Ø§Ø®Ù„ÙŠ.
د Ø¯Ø±ÙˆØ§Ø²Û Ù†Ù‡ بهر نشته دى امكان د امن
سم د ماښامه بندوي خلك كورونه د ور
ستوري ښه يو چراغونو ته خطره ده
دښمنان به د هوا لباس ÙƒÛ Ø±Ø§Ø´ÙŠ
بيا كوم ØØ³ÙŠÙ† Ø®Ù¾Ù„Û Ø®ÙŠÙ…Û ØªÙ‡ په ستنه رانغى
Ú†Û Ø®Ù„Ùƒ سر Ø¯Û Ø¨ÙŠØ§ په ÙˆÛØ± په تورغمګين لباس ÙƒÛ
Ú†ÛØ±ØªÙ‡ كربلا Ú†Û ÙŠØ§Ø¯Ù‡ Ø´ÙˆÛ Ø¯Ù‡
هلته Ù…Û Ø¯ خپل وطن قيصه ÙƒÚ“Û
Ø¯Û ÚšØ§Ø± ÙƒÛ Ú˜ÙˆÙ†Ø¯ وي Ø³Ø±Û Ø¬Ø§Ù…Û Ø¯ بغاوت اغوستÛ
دلته د هر چار رويه ÙƒÛ Ø§ØØªØ¬Ø§Ø¬ ÚšÙƒØ§Ø±ÛØ¯Ù‡
موږ Ø®Ù¾Ù„Û ÙˆÙŠÙ†Û ÙˆØ±ÙƒÚ“Û Ø¨Ù„Ùˆ څراغو ته د شپÛ
بيا هم Ù‚ØØ·ÙŠ Ø¯Ù‡ د رڼا له زمانو راهيسÛ
هر كله، Ú†Û Ø·Ø§Ø¦Ø±Úلانددغه ناورين د ناظر په بصارت نه په بصيرت Ù…ØØ³ÙˆØ³Ù‡ ÙƒÚ“ÛØŒ نو خپله ددغه ناورين يو ژوندى كردار وګرÚÙŠ او ددغه ناورين د هغه د ذات مسئله وګرÚÙŠ او Ø¯Ø§Ø³Û ÚšÙƒØ§Ø±ÙŠØŒ Ú†Û Ø¯ØºÙ‡ غميزه دهغه دننه د Ø§ØØ³Ø§Ø³ كائنات ÙƒÛ Ú†ÛØ±ØªÙ‡ اوسÛÚ–ÙŠ همدا ØØ§Ù‰ دى، Ú†Û Ù‡ØºÙ‡ د درويش دراني نه خپله لار جدا ÙƒÚ“Û Ø¯Ù‡ØŒ خو دا يقيني ده، Ú†Û Ø¯Ø¯ØºÙ‡ Ù„Ø§Ø±Û Ø³Ø± هلته نه شروع ÙƒÛÚ–ÙŠ كوم ÚØ§Ù‰ØŒ Ú†Û Ø¯ درويش دراني اثرات ختمÛÚ–ÙŠ.
لكه نمر ګلى Ú«ÙˆØ±Û Ù¼ÙˆÙ„Ù‡ ÙˆØ±Ú Ø¯ نمر Ú…Ù‡Ø±Û ØªÙ‡
شي په ماښام ÙƒÛ ØªÙ†Ù‡Ø§ÙŠÙŠ زموږ په برخه باندÛ
Ú†ÛØ±ØªÙ‡ØŒ Ú†Û Ù…ØØªØ§Ø¬ د شناخت Ùˆ شخصيت زما
هلته Ø¢Ø¦ÙŠÙ†Û Ú«ÙˆØ±Ù‡ لاسونو ÙƒÛ Ú“Ù†Ø¯Û Ø´ÙˆÙ„Û
ستوري خو نه يو، Ú†Û Ù¾Ø§Ø¨Ù†Ø¯ شو د ÙŠÙˆÛ Ø¯Ø§Ø¦Ø±Û
مجرمان ÙˆÙ„Û Ø´ÙˆØŒ Ú†Û Ù…ÙˆÚ–Ù‡ له مداره ÙˆÚÙˆ
ما د ګمان د دائرو دننه وخت ØªÛØ± ÙƒÚ“Ù‰
د سبا زيرى د دوه كرښو امكان نه راوړمه
زموږ د ذات د Ù…Ø¹Ø±ÙØª ØÙˆØ§Ù„Û ÙˆØ±ÙƒÛ Ø´ÙˆÙ„Û
Úكه جوړÛÚ–ÙŠ مو تصوير وران ائينه ÙƒÛ Ø¯ وخت
Ù¾ÙˆÙ‡ÛØ¯Ù‡ غواړي په منصب د خدائى اوس طائره
دا Ú†Û Ø¨ÙŠØ¯Ø§Ø± ستورو ته ناست وي تر سهاره خلك
د Ù…ØØ¨Øª د قاÙلو Ù„Ø§Ø±Û Ù¾Ù‡ دشتو شولÛ
تنها لمØÛ دي د جانان په سيوري ونه دريدو
دلته مـسئله د هغه خپل وجود وګرÚÙŠØŒ Úكه د هغه Ø´Ø§Ø¹Ø±Û ÙƒÛ Ù¾Ù‡ مجموعي توګه وجوديت ته پاملرنه ښكاري، خو دا وجوديت سارترين نه كيركى ګارډين وجوديت دى دا د خداى د اثبات باوجود بنيادم په Ø¯Û ÙƒØ§Ø¦Ù†Ø§Øª ÙƒÛ Ù…Ø¬Ø¨ÙˆØ± او بÛوسه Ú«Ú¼ÙŠ كيركى ګارډين وجوديت اود تصو٠د جبريت ÙلسÙÙ‡ تر Ú‰ÛØ±Ù‡ ØØ¯Ù‡ د يو بل متراد٠دى، Úكه كه د نوي دور كوم غزل بول د خپل ماØÙˆÙ„ له كبله ذهني Ú«Ú‰ÙˆÚ‰Û Ø§Ùˆ خپګان ښكار شي، نو Ø¯ØºØ³Û Ù‡ØºÙ‡ ايغ په نيغه وجوديت سره د مخ ÙƒÛØ¯Ùˆ په ÚØ§Ù‰ د غزل د Ù…ØªØµÙˆÙØ§Ù†Ù‡ جبريت له كبله په Ùكري توګه Ú«Ú‰ÙˆÚ‰ شي Ø¯ØºØ³Û Ù…Ø³Ù„Ù‡ طائر Úلاند سره هم ده، Ú†Û Ø¯Ù‡ØºÙ‡ وجوديت ÙƒÛ Ù…Ù„Ù‚ÙˆØ®Ø§Ù†Ù‡ جبريت هم ښكاري، خو Ø´Ø§Ø¹Ø±Û ÙƒÛ Ø¯ØºÙ‡ قسمه امتزاج بده خبره نه وي، Úكه، Ú†Û Ø¯Ø§ د Ù†Ø¸Ø±ÙŠÛ Ø§Ùˆ Ø¹Ù‚ÙŠØ¯Û Ù…ØªØ±Ø§Ø¯ÙÙ‡ نه وي درويش درانى نه پرته په هغه د رØÙ…ت شاه سايل اثرات هم ښكاري، نو Ø¯Ø§Ø³Û ÚšÙƒØ§Ø±ÙŠØŒ Ú†Û ÙƒÙ‡ د درويش په نسبت، Ú†Û Ù‡ØºÙ‡ ÙŠÛ Ø¯ مثيل په صورت Ø±Ø§ÙˆÚ“Ø§Ù†Ø¯Û ÙƒÛÚ–ÙŠ او ØµØØª منده Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ ØªØ±Û ÙƒÙˆÙŠ د رØÙ…ت شاه سايل شاعري هغه لپاره د Ùكري Ù…Ø¨Ø§Ø±Ø²Û Ù¾Ù‡ نسبت د Ùكري Ù…ØºØ§Ù„Ø·Û Ø³ÙˆØ¨ ګرÚÛØ¯Ù„Û Ø¯Ù‡ او طائر Úلاند دلته د ناقل په صورت ښكاري لكه څنګه، Ú†Û ÙØ¶Ù„ Ø³Ø¨ØØ§Ù† عابد دى، Ú†Û Ø±ØÙ…ت شاه سايل هو بهو كاپي كوي ناقل په اصل ÙƒÛ Ø¯Ø®Ù¾Ù„ ideal د Ø´Ø§Ø¹Ø±Û Ùكري بنيادونه نه Ù¾Ûژني او اكثر ÙŠÛ Ù¾Ù‡ ظاهري ټش ټپاش دوكه شي. هغه د ideal كاپي كولو ÙƒÛ ÙŠÙˆØ§ÚÛ Ø¯ هغه Ù„ÙØ¸ÙŠØ§Øª او تراكيب وغيره مدنظر ساتي، Úكه د مثيل په نسبت، Ú†Û Ø¯ ideal د Ùكر Ø±ÙˆØ ØªÙ‡ Ù‡Ú…Ù‡ كوي ناقل په Ø¯Û Ù†Ø§ÙƒØ§Ù…Ù‡ شي، Ú†Û Ø¯Ù‰ ظاهري ژبه ÙƒÛ Ø±Ø§Ú«ÙŠØ±Ø´ÙŠ بيا د سايل ØºÙˆÙ†Ø¯Û Ø´Ø§Ø¹Ø± كاپي كول، Ú†Û Ø¨Ù†ÙŠØ§Ø¯ÙŠ اسلوب ÙŠÛ Ø¯ ÚÙŠÙ†Û Ø¬Ù…Ø§Ù„ÙŠØ§ØªÙŠ تصورات تجريد ته ترقي پسند Ùكر وركول دي، Ú‰ÛØ± ګران شي، Úكه تر اوسه Ù¾ÙˆØ±Û Ø¯ هغه مثيل نه دى پيدا شوى البته ناقلين ÙŠÛ Ú‰ÛØ± دي، Ú†Û Ø¯ هغه په شهرت دوكه ÙƒÛÚ–ÙŠ.
كه ائينه ÙƒÛ Ø¯Û Ø²Ù…Ø§ د نظر ÚØ§Ù† وليده
تا به جانانه دا خپل ØØ³Ù† قلندر ÙƒÚ“ÙŠ لمبه
دلته بدلون د موسمونو نوى رنګ رانه وړو
دلته په خپلو ازغو شول ګلونه ÙˆÙŠÙ†Û ÙˆÙŠÙ†Û
Ú†Û ÙˆØ±ØªÙ‡ وركړي يو نظر ÙƒÛ Ù…ÙƒÙ…Ù„Ù‡ ټكور
پرهر پرهر زړونه به شي جانانه هله ټكور
Ú†Û Ø¯ وطن Ù…Ù„Ø§Ù„Û Ø±Ø§Ù†Ù‡ ÙƒÚ“ÙŠ پيغور د ماتÛ
Ø´Ù…Ù„Û Ø¨Ù‡ Ù‡Ø³ÙƒÛ Ø³Ø§ØªÙˆ خير دى كه سرونه لوÛÚ–ÙŠ
دا ما د طائر Úلاند هغه شعرونو نه نسبتاً ÚšÙ‡ شعرونه انتخاب ÙƒÚ“Ù„ كوم، Ú†Û Ù‡ØºÙ‡ د رØÙ…ت شاه سايل د Ø§ØºÛØ² Ù„Ø§Ù†Ø¯Û Ù„ÙŠÙƒÙ„Ù‰ دى، خو Ø¯Û Ù†Ù‡ اندازه ÙƒÛØ¯Ù„Ù‰ شي، Ú†Û Ø¯ درويش دراني اقتداء ÙƒÛ Ø§Ùˆ بيا خپل Ùكر ÙƒÛØŒ Ú†Û Ù‡ØºÙ‡ كوم تخليقي معيار ساتلى دى، داشعرونه د هغو په نسبت Ú‰ÛØ± كمزوري دي، Úكه هغه ته د رØÙ…ت شاه سايل د پيروي نه Ú‰Ú‰Ù‡ پكار ده، Ú†Û Ø¯ØºÙ‡ اسلوب د هغه سوچ Ùˆ Ùكر سره سمى نه خوري په مجموعي توګه Ø¨Ø§Ù†Ø¯Û Ø¯ØºÙ‡ دواړه نوي شاعران د پښتو غزل د راتلونكي روڼ سبا زيرى راكوي بيا د ØÙŠØ±Øª خبره دا ده، Ú†Û Ù¾Ù‡ مجموعي توګه د راشد خټك شعري مجموعه Ú‰ÙŠÙˆÛ Ø§Ùˆ د طائرÚلان شعري مجموعه "خوشبو نه وينه د رنګونو څاڅي" ÙƒÛ ÚšÙ‡ اشعار په كثرت ليدلى ÙƒÛÚ–ÙŠ Ø¯Ø§Ø³Û Ù†Ù‡ Ú«ÙˆÙ†Ø¯ÛØŒ Ú†Û Ù„ÙƒÙ‡ د زړو مشرانو شاعرانو دشعري مجموعو ØºÙˆÙ†Ø¯ÛØŒ Ú†Û Ù…ÙˆÚ– د شلو پاڼو اړولو نه پس په ÚšÙ‡ شعر Ù¾ÛÚšÛÚ–Ùˆ پروين شاكر Ú†ÛØ±ØªÙ‡ پخوا يو شعر ويلى Ùˆ.
جÙګنو كو دن ÙƒÛ ÙˆÙ‚Øª Ù¾Ø±ÙƒÙ‡Ù†Û ÙƒÛ Ø¶Ø¯ كريڼ
Ø¨Ú†Û Ù‡Ù…Ø§Ø±Û Ø¹Ù‡Ø¯ ÙƒÛ Ú†Ø§Ù„Ø§Ùƒ هوګئÛ
Ù‡ØºÛØŒ Ú†Û Ø¯ كوم كهول په بابله دا شعر ويلى Ùˆ راشد خټك او طائرÚلاند هم دغه كهول سره تعلق ساتي، Úكه په Ù„Ú–Ùˆ عمرونو ÙƒÛ ÙŠÛ Ø´Ø§Ø¹Ø±ÙŠ د مقدار او معيار په ØÙˆØ§Ù„Ù‡ د لوستونكيو Ø³ØªØ±Ú«Û Ø®ÙˆÚ–ÙˆÙŠ هغه دور لاړو، Ú†Û Ø¯ يو پنÚÙˆÙ†ÙƒÛ ÙƒØ§Ø± د پوخوالي دور به څلوÛښت كالو نه ګڼلى شو، Úكه Ú†Û Ù¾Ø®ÙˆØ§Ù†Û Ø§Ùˆ موجوده زمانه ÙƒÛ Ø¨Ù†ÙŠØ§Ø¯ÙŠ ÙØ±Ù‚ د Ø§Ù†ÙØ§Ø±Ù…يشن ټيكنالوجي Ø¯Û Ø´Ù¾Ù‡ او ÙˆØ±Ú Ú‰ÛØ± معلومات او Ù…ÙÙƒÙˆØ±Û Ø²Ù…ÙˆÚ– د ذهن برخه جوړÛÚ–ÙŠ موږ سوچ ته راكاږي نو Ù„Ø§Ù…ØØ§Ù„Ù‡ د سوچ ددغه Ø±ÙØªØ§Ø± به زموږ تخليق واردات ÙƒÛ Ù‡Ù… راښكاره ÙƒÛÚ–ÙŠØŒ Úكه پخوا به خلكو په Û¸Û° او 60 كاله ÙƒÛØŒ نوبل پرائز اخيسته او اوس ÙŠÛ 25 او Û²Û¸ كاله عمرونو ÙƒÛ Ù‡Ù… اخلي پخوانى ژوند منجمد او د سوالاتو سره مخ نه و، Úكه زړو شاعرانو ÙƒÛ Ø¯ÙŠÙˆØ§Ù†ÙˆÙ†Ùˆ ÙƒÛ Ø¯ مضمون او موضوع Ø¨Û Ø´Ø§Ù†Ù‡ تكرار ليدلى ÙƒÛÚ–ÙŠ او د هغوى توجه، Úكه زياتره د صنعت Ùˆ ØØ±Ùت سره وي، Ú†Û Ø¯ هغوى ذهني سرمايه كمه وي دغه كموالى هغوى د صنعتونو په ملمع كاري پټول غواړي، خو اوسني شاعر سره دا مسئله نشته دى، خو ده ته، Ú†Û ÙƒÙˆÙ…Ù‡ مسئله Ù¾ÛÚšÙ‡ ده هغه د Ú˜Ø¨Û Ø¯Ù‡ كه نوي شاعر Ù„Ú–Ù‡ ØºÙˆÙ†Ø¯Û ØªÙˆØ¬Ù‡ Ú˜Ø¨Û ØªÙ‡ هم وركړه، نو غوره به وي او په ژبه Ù¾ÙˆÙ‡ÛØ¯Ù„ په اسانه ترلاسه ÙƒÛØ¯Ù‰ شي، Úكه Ú†Û Ø¯Ø§ وهبي نه كسبي مسئله ده. طائرÚلاند ا Ùˆ راشدخټك نظمونه هم ليكلي او دا نظمونه هم ÚšÙ‡ دي، خو ما Úكه د Ø¨ØØ« Ù„Ø§Ù†Ø¯Û Ù†Ù‡ دي راوستي، Ú†Û Ø¯Ù„ØªÙ‡ زما Ù…Ù…Ø·Ø Ù†Ø¸Ø± صر٠د دوى غزليه شاعري وه.
ستوري Ø³Ù¾ÙˆÚ–Ù…Û Ø´Ù…Ø¹Û Ú‰ÙŠÙˆÛ Ú«Ù„ÙˆÙ†Ù‡
شپه كه خزان دى شته Ù¾ÙƒÛ Ú«Ù„ÙˆÙ†Ù‡